Bevoorradingszekerheid van elektriciteit

LOLE is het acroniem voor "Loss of Load Expectation". Dit is een belangrijk concept dat het verwachte aantal uren bepaalt gedurende dewelke de elektriciteitsvraag niet kan worden gedekt door alle beschikbare productiemiddelen op het nationale elektriciteitsnet, rekening houdend met de interconnecties. Dit aantal uren is in België wettelijk vastgelegd: de LOLE mag wettelijk niet hoger zijn dan 3 uur in een normale winter en 20 uur in een strenge winter.

De LOLE is het resultaat van een statistische oefening. Een hogere LOLE betekent dus dat de kans vergroot dat er op een bepaald ogenblik een gebrek aan is aan productiemiddelen om aan de elektriciteitsvraag te voldoen.

België doet ook een beroep op zijn buurlanden om zijn elektriciteitsbevoorrading veilig te stellen. België heeft in dit opzicht een bevoorrechte geografische ligging. Oordeel zelf: de tabel hiernaast laat zien dat ons land samen met zijn buren -  de CWE-markt (Centrum West-Europa) - een gezamenlijke elektriciteitsproductiecapaciteit van 476 GW heeft (2024), waarvan België 28 GW voor zijn rekening neemt. Een andere vergelijking: het Belgische nucleaire park van 4 GW (eind 2023) vertegenwoordigt slechts een fractie van het Franse nucleaire park van maar liefst 61,4 GW.

We beschikken ook over interconnectiecapaciteiten met de buurlanden die verhoudingswijze tot de hoogste in Europa behoren. De transmissienetbeheerder Elia werkt aan nieuwe verbindingen, onder meer met het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Momenteel laten onze interconnecties ons toe om maximum in theorie tot circa 7,5 GWh, of meer dan de helfte van de piekvraag, in te voeren.

We hebben een zee van capaciteit en we hebben sterke interconnecties. Zijn we dan uit de nood? Helaas niet. Deze theoretische invoercapaciteit kan sterk verminderen door technische beperkingen of marktomstandigheden. Een voorbeeld is het probleem van de ‘loop flows’, d.w.z. de elektriciteit die vanuit een land door ons nationale netwerk stroomt om uiteindelijk naar dat land van herkomst terug te keren. Deze loop flows komen tot stand met Duitsland. Ze zorgen ervoor dat een deel van de interconnectiecapaciteit niet meer beschikbaar is om in onze eventuele importbehoeften te voorzien. Een ander voorbeeld is de grote temperatuurafhankelijkheid van de vraag in Frankrijk. In geval van extreme kou zal Frankrijk, waar de huishoudens voor de verwarming sterk afhankelijk zijn van elektriciteit, een groot deel van zijn productiemiddelen moeten inzetten om de eigen vraag te dekken. Het zal dan niet veel bijkomende elektriciteit meer kunnen produceren om naar België uit te voeren.

FEBEG wenst daarom te benadrukken dat meer interconnectiecapaciteit weliswaar leidt tot een betere marktwerking en meer competitieve prijzen maar niet per definitie bijdraagt tot de bevoorradingszekerheid. Er moet immers een onderscheid worden gemaakt tussen interconnectiecapaciteit en de beschikbaarheid van overtollige productiecapaciteit in het buitenland voor uitvoer naar België. Bovendien is de interconnectiecapaciteit niet vast, d.w.z. niet gegarandeerd door de netbeheerder in tijden van schaarste.

De bevoorradingszekerheid is een bevoegdheid van de nationale regeringen. Nationale toereikendheidsstudies ('Adequacy Studies' - rekening houdend met de supranationale omgeving) zijn van groot belang bij het nemen van beslissingen over de bevoorradingszekerheid.

Het is de verantwoordelijkheid van de federale regering om een gunstig stabiel kader te creëren om de noodzakelijke investeringen in bestaande en nieuwe capaciteit aan te trekken. De overheid moet dit kader dan vervolgens op een pragmatische manier verder uitwerken in samenwerking met de marktpartijen.

Voor FEBEG is het beter om de keuze van de productiemiddelen aan de markt over te laten: een politieke keuze zal niet leiden tot een optimale productiemix.

De energie-intensiteit van ons land behoort tot de hoogste ter wereld. De Belgische gezinnen genieten van een hoog niveau van elektrisch comfort. Een aantal belangrijke industrietakken (chemie, petrochemie, farmaceutica, enz.) hebben in ons land interessante omstandigheden gevonden voor hun ontwikkeling. Zekere en betaalbare energie is één van de belangrijkste criteria voor deze industriële sectoren.

Om in onze elektriciteitsbehoefte te voorzien, moeten we kunnen rekenen op een sterk elektriciteitsproductiepark. Dit stelt ons voor een uitdaging omdat we de laatste jaren een geleidelijke afname vaststellen van de stuurbare elektriciteitsproductiecapaciteit in België, en ook op Europese schaal. De marktomstandigheden en het ontbreken van een stabiel en duidelijk kader hebben geleid tot een gebrek aan investeringen in bestaande en nieuwe productiecapaciteit. Productie-eenheden worden minder ingezet omdat ze functioneren als flexibele back-up voor intermitterende energiebronnen. Onder deze omstandigheden maken de huidige inkomsten uit de groothandelsmarkten voor elektriciteit geen winstgevende investering in nieuwe capaciteit mogelijk.

Om dit probleem op te lossen en de bevoorradingszekerheid van ons land veilig te stellen, pleitte FEBEG voor de invoering van een capaciteitsmarkt (CRM).

Deze markt vergoedt de capaciteitshouders (bestaand, nieuw, productie, opslag,vraagbeheer, enz.) wanneer ze op langere termijn stuurbare capaciteit ter beschikking stellen. Dergelijke markten worden reeds in acht landen van de EU die samen twee derden van de elektriciteitsafname vertegenwoordigen.