Afbeelding
Waarom is steun nodig?
De elektriciteitsprijzen die op groothandelsmarkten worden onderhandeld, stellen producenten van hernieuwbare elektriciteit niet altijd in staat om winstgevend te werken. De cumulatieve investerings- en werkingskosten liggen vaak hoger dan de marktprijs van elektriciteit.
Met uitzondering van speciale omstandigheden bestaat deze behoefte aan steun in heel België en Europa.
Ooit dacht men dat hernieuwbare technologieën rijp genoeg waren om op zichzelf rendabel te zijn. Maar inflatie, ontwikkelingskosten, netaansluitingskosten en de moeilijkheden om op tijd vergunningen te krijgen hebben de financierings- en werkingskosten van o.a. windprojecten aanzienlijk doen stijgen.
Zonder winstgevendheid wil geen enkele investeerder deze installaties financieren. Zonder financiële steun hadden we niet de hernieuwbare energie die we zo dringend nodig hebben om de klimaatverandering aan te pakken en de structurele energieafhankelijkheid van België te verminderen.
Het doel van financiële steun is ervoor te zorgen dat producenten van hernieuwbare energie een normaal rendement halen uit het aangegane risico.
Het moedigt investeerders ook aan om bij te dragen tot het behalen van de doelstellingen die de Europese Commissie heeft bepaald voor de lidstaten, waaronder België:
- Europa wil zijn uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% verminderen (t.o.v. 1990) en streeft voortaan naar klimaatneutraliteit tegen 2050.
- Het aandeel van hernieuwbare energiebronnen (HEB's) in het eindenergieverbruik vertegenwoordigt bindende doelstellingen van 42,5% HEB's in het eindenergieverbruik tegen 2030 voor de Europese Unie.
- In België betekent dit een doelstelling van 21,7% van het eindverbruik van energie uit hernieuwbare bronnen (een doelstelling die opgenomen is in het Nationale Energie- en Klimaatplan (NEKP)).
Wie beslist welke steun wordt gegeven en hoeveel?
In België is het steunbeleid voor hernieuwbare energie voornamelijk een regionale aangelegenheid, omdat het territoriaal is (de productie van hernieuwbare energie is sterk gedecentraliseerd).
De enige uitzondering op deze regel is de steun voor offshore windenergie (op zee), die onder de bevoegdheid van de federale overheid valt.
Deze regionale bevoegdheden betekenen dat de steun voor hernieuwbare energie een verschillende impact heeft op de facturen van de eindgebruiker in de 3 regio's van het land, omdat zowel de doelstellingen als de strategieën om ze te bereiken duidelijk verschillend zijn in elke regio.
Regionale wetgevers en regelgevers beslissen welke sectoren gesteund worden, onder welke voorwaarden en in welke mate.
Afbeelding
Het steunbeleid is aanzienlijk geëvolueerd
De productie van hernieuwbare energie is een relatief nieuw fenomeen.
De sector evolueert zeer snel en momenteel is de meerderheid van de nieuwe geïnstalleerde capaciteit die in België en Europa hernieuwbaar.
De ondersteuningssystemen die door overheden worden geïmplementeerd, zijn parallel geëvolueerd om zich voortdurend aan te passen aan nieuwe marktomstandigheden:
De hoeksteen van het ondersteuningssysteem in ons land was oorspronkelijk het groene certificaat. Een producent wiens bedrijf van dit soort steun gebruikmaakt, krijgt één groen certificaat per MWh geproduceerde energie. Er wordt een wegingscoëfficiënt toegepast op basis van veranderingen in de investerings- of exploitatiekosten, de elektriciteitsprijzen op de markten, de kenmerken van het project of de rijpheid van de gebruikte technologie.
Hernieuwbare energieproducenten kunnen hun groenestroomcertificaten vervolgens verkopen op de markt voor groenestroomcertificaten, binnen een beperkte tijdspanne (10 jaar). De kopers zijn voornamelijk elektriciteitsleveranciers, die wettelijk verplicht zijn om een quotum voor groene energie te halen dat regelmatig wordt verhoogd. Dit quotum verplicht de leverancier om een deel van zijn elektriciteitsverkoop (MWh) te dekken met groenestroomcertificaten.
De leverancier rekent deze kosten op zijn beurt door in zijn verkoopprijs aan de eindklant. Aangezien dit een markt is, schommelen de prijzen volgens vraag en aanbod. Producenten kunnen er ook voor kiezen om hun groenestroomcertificaten aan de netbeheerder te verkopen, tegen een minimumprijs die door de regelgever is vastgesteld. In dit laatste geval worden de kosten doorberekend aan de eindklant via netwerktarieven.
De steun via groenestroomcertificaten, die aanvankelijk de norm was, wordt geleidelijk afgebouwd.
Ondertussen zijn er andere innovatieve en flexibeler ondersteuningssystemen ontstaan, vooral na de Europese hervorming van de elektriciteitsmarkten:
- Een tussentijds ondersteuningssysteem werd speciaal ontworpen om bepaalde Belgische offshore windmolenparken (de vijf recentste) te ondersteunen.
Deze steun werd onderhandeld met de federale regering op basis van een vaste LCOE (Levelised Cost of Energy) van €79/MWh voor een steunperiode van 16 jaar. Vanaf 2022 werd deze steunregeling voor offshore windenergie opnieuw onderhandeld met de betrokken producenten om rekening te houden met de crisis in de energieprijzen, die in 2022 een hoogtepunt bereikten.
- In 2023 zal een "Tweezijdig Contract voor Verschil"-systeem van toepassing zijn vor deze offshore parken Two Sided Contract for Difference). Dit concept 'zie gedetaillerde uitleg hier verder) houdt in dat de overheid enerzijds windparken steunt wanneer de prijzen erg laag zijn en ze niet langer rendabel zijn, bijvoorbeeld wanneer de elektriciteitsproductie te hoog is en windturbines moeten worden stilgelegd. Aan de andere kant, wanneer de prijzen een bepaalde drempel overschrijden, wordt de winst boven deze grens onmiddellijk aan de overheid betaald.
Wat zijn bilaterale CfD's?
Bilateraal Contract voor Verschil (CfD) in de hernieuwbare energie-industrie & standpunt van de Europese Commissie
Definitie en werking
Een bilateraal Contract for Difference (CfD) is een financiële overeenkomst tussen een producent van hernieuwbare energie en een overheid of nutsbedrijf, waarbij de inkomsten van de producent worden gestabiliseerd door een prijs vast te stellen voor de opgewekte energie. Als de marktprijs lager is dan de vastgestelde prijs, ontvangt de producent een extra betaling om het verschil te dekken. Als de marktprijs hoger is, betaalt de producent de extran inkomsten terug.
Deze regeling garandeert stabiele inkomsten voor projecten voor hernieuwbare energie, wat ze aantrekkelijker maakt voor investeerders door de risico's van fluctuerende marktprijzen te beperken.
Achtergrond en integratie in de Electricity Market Reform (EMR)
Bilaterale CfD's werden in 2014 in het VK geïntroduceerd ter vervanging van Renewable Obligation Certificates (ROC's) en zorgen voor een stabielere en voorspelbare inkomstenstroom.
De Europese Commissie steunt CfD's actief als een effectief instrument om hernieuwbare energie te promoten en producenten stabiele inkomsten te garanderen. Door de CfD's te integreren in haar recente hervorming van de elektriciteitsmarkten wil de Europese Commissie de doelstellingen van de EU omtrent het koolstofvrij maken van de economie, de bevoorradingszekerheid en het concurrentievermogen verwezenlijken.
Voordelen
- Inkomensstabiliteit: CfD's bieden een gegarandeerd inkomen, waardoor projectfinanciering gemakkelijker en aantrekkelijker wordt voor investeerders.
- Lagere financieringskosten: Door de risico's van energieprijsschommelingen te beperken, kunnen CfD's de financieringskosten verlagen. Dit kan uiteindelijk bijdragen aan gematigdere prijzen voor de consument.
- Bevordering van het concurrentievermogen: Door gebruik te maken van veilingmechanismen voor de toekenning van CfD-contracten kunnen de meest concurrerende en efficiënte projecten ondersteund worden.
- Energietransitie: CfD's maken deel uit van een bredere strategie om de overgang naar schone energie te versnellen en de klimaatdoelstellingen van de EU te halen.
Uitdagingen en aandachtspunten
- Complexiteit van de implementatie: Goed beheer en regulering van CfD's zijn essentieel voor hun doeltreffendheid.
- Risico's van marktverstoring: Het is van cruciaal belang om CfD's zo te ontwerpen dat marktverstoringen tot een minimum beperkt blijven en een gezonde concurrentie gehandhaafd blijft.
- Flexibiliteit en aanpasbaarheid: CfD's moeten flexibel en aanpasbaar zijn om te kunnen reageren op veranderende omstandigheden op de elektriciteitsmarkt.
FEBEG ondersteunt de uitbreiding van het "tweezijdige CfD"-concept, dat al wordt gebruikt in de offshore-sector, om tegemoet te komen aan de potentiële ondersteuningsbehoeften van onshore windprojecten.
